Zaimek odpowiada na pytania tych części mowy, które zstępuje. Wyróżniamy zaimki rzeczowe, przymiotne oraz liczebne, które odmieniają się przez przypadki, liczby oraz rodzaje.
On (rodzaj męski) - ten
Ona (rodzaj żeński) - ta
Ono (rodzaj nijaki) - to
Oni (rodzaj męskoosobowy) - ci
One (rodzaj niemęskoosobowy) - te
1. Zaimki dzielimy z uwagi na znaczenie na:
osobowe - ja, ty, my, wy, oni, ono, one, on, ona
Przykłady:
Ona zawsze musi być na pierwszym miejscu.
On zawsze wtrąca nos w nieswoje sprawy.
wskazujące - tamten, ten, ta, to, tu, ów, tędy
Przykłady:
Tamten chłopak bardzo mi się podoba
Ta torebka kosztowała dwa razy więcej.
pytające - jak? gdzie? kiedy? kto? co? jaki? który?
Przykłady:
Kiedy wyjeżdżamy na wakacje?
Który uczeń ma najlepsze wyniki w nauce?
nieokreślone - to takie, które wskazują na osobę, przedmiot lub miejsce, które nie zostały ściśle określone: jakiś, czyjś, ktoś, coś, któryś, gdzieś, kiedyś
Przykłady:
Kiedyś lubiłam jeździć na snowboardzie.
Coś mi wypadło.
względne - jak, gdzie, który, kto, co (stanowią połączenie między zdaniem nadrzędnym i podrzędnym)
Przykłady:
Lecimy samolotem, który za chwilę wyląduje na pasie startowym.
zwrotne - się (siebie, sobie), w języku polskim tworzymy od nich czasowniki zwrotne a także wypowiedzi bezpodmiotowe.
Przykłady:
ściemnia się, myć się, mówi się, śpiewać sobie
dzierżawcze - mają za zadanie informować o tym, do kogo? bądź do czego? ktoś lub coś należy - swój, wasz, nasz, jej
Przykłady:
Gosia idzie ze swoimi rodzicami na spacer.
przeczące - nikt, żaden, nigdy, nic, nigdzie
Przykłady:
Dziś wieczorem nigdzie nie pójdziesz.
Nikt nie idzie.
upowszechniające - zawsze, wszędzie, zewsząd, wszystko, nic, każdy, wszelki, wszyscy
Przykłady:
Wszystko albo nic.
wzmacniające - sam, sama, samo, sami
Przykłady:
On sam napisał pracę domową.
Sama posprzątam pokój.
Podział zaimków ze względu na część mowy jaką zastępują w zdaniu:
Zaimki rzeczowne - to takie, które występują w funkcji rzeczownika oraz odpowiadają na jego pytania - kto? co?
- kto, co, ktoś, coś, ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one, nic, nikt
W zdaniu występują na ogół w postaci:
- podmiotu
On bardzo dobrze gra w piłkę. (kto?)
Oni byli świetnie przygotowani. (kto?)
- dopełnienia
Podwiozłem go do domu. (kogo?)
Wierzę tobie. (komu?)
Widzę ją. (kogoś?)
Zaimki przymiotne - to takie, które występują w funkcji przymiotnika a także odpowiadają na jego pytania - jaki? jaki? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje?
- ta, ci, te, mój, twój, czyj, swój, taki, jaki, który, nasz, wasz ten, tamten, inny
W zdaniu występują w postaci:
- przydawki
Twój bagaż został uszkodzony. (czyj?)
Mój zeszyt jest bardzo ładny. (czyj?
Nasza klasa przoduje w szkolnych wynikach. (czyja?)
- orzecznika (w orzeczeniu imiennym)
Ten kot zamieszkał u nas. (czyj?)
Zaimki liczebne - to takie, które występują w funkcji liczebnika a także odpowiadają na jego pytania - ile? który z kolei?
- ile? tyle?
W zdaniu występują w postaci:
- przydawki
Dzisiaj zarobiłem w szkole tyle dobrych ocen. (ile?)
Zaimki przysłowne - są nieodmienne, występują w funkcji przysłówka a także odpowiadają na jego pytania - jak? wtedy? kiedy? gdzie?
jak? - tak, jakoś
gdzie? tam, tu, tutaj, wszędzie, nigdzie, gdziekolwiek, gdzieś
kiedy? - wtedy, zawsze, nigdy, kiedykolwiek
skąd? - stamtąd, stąd
dokąd? - dotąd, dokądkolwiek, tam
którędy? - tamtędy
Pójdziemy tamtędy. (którędy?)
2. Zaimkami w połączeniu z nie zawsze piszemy rozdzielnie:
Przykłady:
nie mój, nie wasz, nie nasz, nie każdy, nie ten