1. rz piszemy zawsze wtedy, gdy wymienia się na spółgłoskę r w wyrazach pokrewnych bądź w innych formach tego samego wyrazu:
Przykłady:
- rowerzysta bo rower
- starzec bo starość
- teatrzyk bo teatr
- wierzyć bo wiara
- mierzyć bo miara
2. rz piszemy w wielu wyrazach w języku polskim pomimo braku wymiany rz na r w innych formach tego samego wyrazu bądź w wyrazach pokrewnych:
Przykłady:
burza, jarzyna, kurz, narzekać, porządki, rzecz, rzadki, rzut, rzetelny, rzeczownik, twarz, urzędnik, towarzyski, zarzuty, wierzby, zdarzenia, zwierzę, gorzki, zarzuty, rzadki, rzodkiew
3. rz piszemy po spółgłoskach: b, p, d, t, g, k, ch, j, w:
Przykłady:
- b – (brzoza, brzeg)
- p – (przyrządzać, przeglądarka)
- d – (drzwi, drzewko)
- t – (trzepać, strzykawka)
- g – (grzmieć, pielgrzymka, grzebień)
- k – (krzak, krzyż, krzyk, krzywy)
- ch – (chrzestna, chrzan)
- j – (spojrzeć, przejrzeć)
- w – (wrzask, wrzątek, wrzód)
4. rz piszemy w przypadku poniższych zakończeń wyrazów:
Przykłady:
- arz (lekarza, szklarz, aptekarz, weterynarz)
- erz (zwierz, rycerz)
- mierz (kątomierz, gazomierz)
- mistrz (zegarmistrz, sztukmistrz)
5. rz nie piszemy:
- po spółgłoskach b, p, d, t, g, k, ch, j, w; poniżej zamieszczamy wyrazy, które stanowią wyjątki od tej reguły ortograficznej, ich pisownię warto więc zapamiętać:
Przykłady wyjątków:
- kształt
- pszenica
- pszczoła
- Pszczyna
- wszystko
- zawsze
W partykule że np. mówże, róbże, chodźże, skądże.
Gdy mamy do czynienia z formami stopnia wyższego oraz najwyższego przymiotników poprzedzonych przedrostkiem –szy bądź –ejszy np.
- lepszy, cichszy, mocniejszy, najlepszy, najsłabszy, najbogatszy, najpewniejszy, biedniejszy
W innych wyrazach takich jak np. odżyć, odżywiać, obżerać, odżałować.