znak zapytania

Podmiot

Podmiot – to część zdania, jest wykonawcą czynności oraz odpowiada na pytania – kto? co?.

Podmiot określa (nazywa): osoby, rzeczy, zjawiska, stany, czynności, pojęcia.

Młodszy przyjaciel odrobił ze mną pracę domową.

Główna częścią powyższego zdania jest podmiot, którym jest wyraz – przyjaciel (kto?).

Przykłady:

  • Dzisiaj babcia uszyła mi śliczną sukienkę.
  • Mama wprawiła Leszka w zakłopotanie.
  • Ala wybrała się na spotkanie.

1. Podmiot może być wyrażony:

  • w mianowniku: jest to podmiot gramatyczny, odpowiada na pytania kto? co?.

Przykłady:

  • Aptekarz wydaje leki. (kto?)
  • Dentysta leczy żeby. (kto?)
  • Nauczyciel uczy dzieci. (kto?)
  • Palenie jest niezdrowe. (co jest niezdrowe?)

  • w dopełniaczu: jest to podmiot logiczny, odpowiada na pytania: kogo? czego? komu? czemu? Jest to podmiot, który nie wynika z budowy gramatycznej ani też sensu zdania, lecz jest jedynie podmiotem logicznym. Podmiot ten stosujemy, gdy jest mowa o ubywaniu, przybywaniu czegoś, ogólnie o braku czegoś.

Przykłady:

  • Nie ma Kuby. (kogo?)
  • Przed wyborami przybyło mu zwolenników.

2. Podmiot domyślny: czyli taki, który nie występuje w zdaniu bezpośrednio, lecz można się go domyślić na podstawie orzeczenia bądź z kontekstu poprzednich zdań.

Przykłady:

  • Mówiliśmy o naszym tryumfie. (my)
  • Robię ciasto. (ja)
  • Maluję obraz. (ja)
  • Kocham Alę. (ja)
  • Jest dowcipny. (on)

Można rozpoznać po końcówkach osobowych czasowników.

Przykłady:

  • Wypijcie mleko. (wy)
  • Chodź na spacer. (ty)
  • Zróbmy kolację. (my)

Można się go domyślić na podstawie kontekstu zdań poprzednich.

Przykłady:

  • Ania uwielbia malarstwo. Często rysuje godzinami. (kto? – Ania).

3. Podmiot szeregowy – to taki, który składa się z wyrazów połączonych ze sobą w stosunku współrzędnym.

Przykłady:

  • Ania, Ola i Ela wybrały się do sadu.
  • Siostra z bratem poszli puszczać latawiec.
  • Gwiazda, trójkąt i koło miały różne kolory.

Podmiot szeregowy może występować w postaci podmiotu towarzyszącego, występuje w narzędniku.

Przykłady:

  • Dziadek z brodą podszedł do lustra.
  • Nauczycielka z uczniem pojechała na olimpiadę.
  • Marlena z kotem leży przed namiotem.

4. Podmiot wyrażamy:

- rzeczownikiem:

Przykłady:

  • Strażacy polewali wodę bez przerwy.
  • Rolnicy orali pole niestrudzenie.

- zaimkiem rzeczowym:

Przykłady:

  • One były bardzo zapracowane.
  • Oni byli całkowicie przemoczeni.

Podmiot wyrażamy również zastosowanym w znaczeniu rzeczownika:

- przymiotnikiem:

Przykłady:

  • Najlepsi przybiegli niespodziewanie.
  • Niscy zaatakowali ni stąd, ni zowąd.

- liczebnikiem:

Przykłady:

  • Ósma trafiła na metę.
  • Północ wybiła na zegarze.

- imiesłowem przymiotnikowym czynnym:

Przykłady:

  • Gotujący zostali zdyskwalifikowani.
  • Idący zostali zaczepieni.

- imiesłowem przymiotnikowym biernym:

Przykłady:

  • Ciągnięty zaczął się wyrywać.
  • Potargany postanowił się uczesać.

- bezokolicznikiem:

Przykłady:

  • Świętować jest bosko.
  • Ściągać na sprawdzianie nie jest łatwo.

Grupa podmiotu – jest to podmiot oraz wyrazy, które go określają.

Przykłady:

  • Dwaj uczcili ludzie.
  • Małe brzydkie kaczątka.

Związek główny = podmiot + orzeczenie

Związek zgody = podmiot + orzeczenie

Związki poboczne – to pozostałe związki składniowe w grupie podmiotu i grupie orzeczenia.

5. Wypowiedzenia złożone z podrzędnym podmiotowym:

Zdanie podrzędne odpowiada na pytania podmiotu – kto?, co? oraz zastępuje podmiot zdania nadrzędnego.

Przykłady:

  • Kto leniuchuje, ten nie dostaje piątek.
  • Pytanie: Kto nie dostaje piątek?
  • Odpowiedź: (Ten), kto leniuchuje.

Kto leniuchuje 1P (zdanie podrzędne), ten nie dostaje piątek. 2N (zdanie nadrzędne)

Pytanie zadajemy za pomocą zdania nadrzędnego (określanego), natomiast odpowiedzi udzielamy za pomocą zdania podrzędnego (określającego).

  • Wydaje mi się, że już czytałem tę książkę.
  • Pytanie: Co mi się wydaje?
  • Odpowiedź (To), że już czytałam tę książkę.

Wydaje mi się 1N (zdanie nadrzędne), że już czytałem tę książkę. 2P (zdanie podrzędne).