Imiesłowy w języku polskim tworzymy zawsze od czasowników i dzielimy na odmienne (przysłówkowe) oraz na nieodmienne (przymiotnikowe).
1. Imiesłowy przymiotnikowe
IMIESŁOWY PRZYMIOTNIKOWE | |
---|---|
CZYNNE | BIERNE |
- tworzymy od tematu 3. osoby liczby mnogiej,
czasu teraźniejszego czasowników
niedokonanych: pisz – ąc za pomocą przyrostka: – ąc z końcówkami przymiotnikowymi: -y, -a, -e, -ego, -ej, itd. |
- tworzymy od tematu czasu przeszłego lub
teraźniejszego czasowników przechodnich: pisa – łem za pomocą przyrostków: - n - on - t z końcówkami przymiotnikowymi: -y, -a, -e, -ego, -ej, itd. |
pi – szą – cy myśl – ąc – a maluj – ją – ca piszący myśląca malująca |
pisa – n – y kupio – n – a ukry – t – e pisany obłożona ukryte |
Imiesłowy przymiotnikowe mają właściwości czasowników i przymiotników, oznaczają czynność lub stan, ale odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje. | |
ODMIENNE |
2. Imiesłowy przysłówkowe
IMIESŁOWY PRZYSŁÓWKOWE | |
---|---|
WSPÓŁCZESNE | UPRZEDNIE |
- tworzymy od tematu 3. osoby liczby mnogiej, czasu teraźniejszego czasowników niedokonanych: rysuj – ą za pomocą przyrostka: – ąc gotuj-ąc maluj-ąc wołaj-ąc |
- tworzymy od tematu czasu przeszłego czasowników dokonanych: napisa – łem za pomocą przyrostków: – wszy – łszy zobaczy – wszy doszed – łszy |
robiąc wołając myśląc idąc tańcząc |
naprawiwszy zjadłszy zrobiwszy usiadłszy przyjechawszy |
Imiesłowy przysłówkowe mają właściwości czasowników, oznaczają czynność lub stan, podobnie jednak jak przysłówki pozostają nieodmienne. | |
NIEODMIENNE |
Imiesłów na -ąc zastępuje zdanie podrzędne z tym samym podmiotem co zdanie główne i oznacza czynność równoczesną np. wychodząc z domu, zaczął padać deszcz (ale kiedy wychodził z domu, zaczął padać deszcz).
Imiesłów na -wszy, -łszy oznacza czynność nierównoczesną z czynnością orzeczenia, a odnosi się do tego samego podmiotu np. przyszedłszy do domu, zapalił w piecu, nie przychodząc do domu, zapalił w piecu, nie napaliwszy zrobiło się ciepło, ale kiedy napalił, zrobiło się ciepło.